I kāhetitia ngā kiko marautanga hou hei ako i Aotearoa New Zealand’s histories (ANZH) me Te Takanga o te Wā (TToTW) i te tau 2022, kia whakamahia e ngā kura i te tau 2023. E whai ana te whakaputanga o tēnei kiko marautanga i ngā kōkiri me ngā reo karanga o ngā mātanga tāhuhu kōrero, o ngā ākonga, o ngā kaiako me ngā tāngata o te motu mō te hia tau, kia pai ake, kia tōkeke kē atu hoki te whakaako o ō tātou kōrero, ō te motu katoa, me ō ngā rohe.
I whakatūria tēnei kaupapa rangahau kounga i te tau 2023 kia whāia ētahi kura e waru—ko te nuinga he kura arareo Ingarihi, me ētahi atu kura reo-rua, arareo Māori e toru—i a rātou e whakatere ana i te whakatinanatanga o te marautanga. I whakawhirinaki tō mātou pūrongo o mua ki ētahi uiuinga mai i ētahi kaiarataki kura 50, me ngā kaiako mai i ō tātou kura rangahau e waru. E anga ana tēnei pūrongo ki ngā whakaaro me ngā wheako o ētahi ākonga 92, me ngā tāngata 52 mai i ngā whānau o ēnei kura.
Te hira o te ako i ngā tāhuhu kōrero o Aotearoa
Mō te nuinga, i te rata ngā ākonga me ngā whānau i uia e mātou mō te ako i ANZH me Te Takanga o Te Wā i roto i ngā kura. Ki ngā ākonga, he mea taketake ēnei akoranga hei whakapakari i ngā tuakiri takitahi, tuakiri ā-rōpū hoki (tae atu ki te tuakiri ā-motu), te tūhono ki ngā pūrākau tuku iho, te whakapakari me te tiri i te mātauranga ahurea, te noho mārama ki ngā tau o mua, te noho mōhio hoki i ēnei rā tonu, me ngā rā kei mua.
Te ako i ngā tāhuhu kōrero i te kura
I whakamāramatia e ngā ākonga i ngā kura tuatahi, kura tuarua hoki te huhua o ngā kaupapa tāhuhu kōrero i te ākona e rātou. He maha ngā ākonga kura tuatahi i ako i ngā kōrero mō ngā wāhi o te takiwā, me ngā pūrākau. I arotahi anō te tini ki Te Tiriti o Waitangi, puta noa i ngā kura tuatahi, tuarua hoki, otirā, he hōhonu kē atu te ruku a ngā ākonga kura tuarua ki ngā mahi i kitea i mua atu, i muri mai hoki i 1840, me tā rātou tūhura i ngā whakaaro rerekē o te katoa mō Te Tiriti o Waitangi me ngā tāhuhu kōrero mō te nohonga mai o te manene.
Ngā mea ka taea te whakapai ake - he whakaaro ākonga
I āta whakaae ngā ākonga ki ngā wero me ngā whāinga wāhi o te ako i ngā tāhuhu kōrero. Ahakoa he ngahau te ako i ngā tāhuhu kōrero ki te nuinga o te hunga i uia e mātou, i whakaaro rātou, i te ātete pea ētahi ākonga nā te korenga e whai hononga whaiaro ki ngā kiko, ngā whakaakoranga ngoikore, tae atu pea ki ngā kare ā-roto uaua, pēnei i te motukanga, te whakamā rānei. I tiria e rātou ētahi rautaki whai whakaaro hei turaki i ēnei maiaro, tae atu ki te whakatauira i ngā painga o te hanga ngātahi i te mōhiotanga, te whakatenatena i te whakawhiti noa i te kōrero, me te tūhono i ngā ākonga ki ō rātou tāhuhu kōrero ake i te tuatahi, hei ara e mōhio ai rātou ki ngā tāhuhu o ētahi tāngata kē atu. E noho ai te akoranga hei mea whakahiamo, ki ngā ākonga, me haere ngā akoranga tikanga tini, ngā ara hohe, auaha hoki, ngā haerenga ki ngā wāhi whakamere, me ngā kaikōrero manuhiri. He mea tino nui ki ngā ākonga kura tuarua ngā kaiako tino matatau ki ō rātou tāhuhu kōrero, matatau hoki ki te tūhono ki ngā ākonga.